installment of PM Kisan भारत हा शेतीप्रधान देश असून देशाच्या अर्थव्यवस्थेत शेतकरी वर्गाचे योगदान अनन्यसाधारण आहे. तरीही अनेक शेतकरी आर्थिक संकटात सापडलेले दिसतात. त्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्यासाठी केंद्र सरकारने फेब्रुवारी २०१९ मध्ये ‘प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना’ (पीएम-किसान) सुरू केली. सुरुवातीला ही योजना फक्त लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी होती, परंतु नंतर तिचा विस्तार करून सर्व शेतकऱ्यांसाठी खुली करण्यात आली. या लेखात आपण पीएम किसान योजनेचा २०वा हप्ता, त्याची वैशिष्ट्ये, पात्रता निकष आणि अर्ज प्रक्रियेबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
पीएम किसान योजना:
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना ही केंद्र सरकारची १००% वित्तपुरवठा असलेली योजना आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश देशातील सर्व लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य देणे हा आहे. योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना दरवर्षी तीन समान हप्त्यांमध्ये ६,००० रुपये (प्रत्येकी २,००० रुपये) थेट त्यांच्या बँक खात्यात हस्तांतरित केले जातात. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना अधिकृत वेबसाइटवर नोंदणी करणे आवश्यक आहे.
२०व्या हप्त्याची प्रतीक्षा
पीएम किसान योजनेचा १९वा हप्ता मार्च २०२५ मध्ये वितरित करण्यात आला होता. आता सर्व पात्र लाभार्थी शेतकरी २०व्या हप्त्याची उत्सुकतेने वाट पाहत आहेत. सध्याच्या माहितीनुसार, २०वा हप्ता जून २०२५ मध्ये शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होण्याची शक्यता आहे. तथापि, या संदर्भात केंद्र सरकारकडून अद्याप कोणतीही अधिकृत घोषणा झालेली नाही.
शेतकऱ्यांनी लक्षात ठेवावे की हप्त्याचे वितरण साधारणपणे प्रत्येक चार महिन्यांनी होते, परंतु नक्की तारीख अनेकदा प्रशासकीय प्रक्रियांवर अवलंबून असते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी अधिकृत वेबसाइट (https://pmkisan.gov.in) वर नियमित भेट देऊन त्यांच्या अर्जाची स्थिती तपासावी.
२०व्या हप्त्यासाठी पात्रता निकष
पीएम किसान योजनेचा २०वा हप्ता मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांना खालील पात्रता निकषांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे:
- भूधारक शेतकरी असणे: योजनेचा लाभ फक्त भूधारक शेतकऱ्यांनाच मिळतो. अतिक्रमण केलेल्या जमिनीवर शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांना योजनेचा लाभ मिळत नाही.
- e-KYC प्रक्रिया पूर्ण असणे: केंद्र सरकारने २०व्या हप्त्यासाठी e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करणे अनिवार्य केले आहे. e-KYC न केलेल्या शेतकऱ्यांना पुढील हप्ते मिळणार नाहीत.
- बँक खाते आधारशी जोडलेले असणे: शेतकऱ्यांचे बँक खाते त्यांच्या आधार कार्डशी लिंक केलेले असणे आवश्यक आहे. याशिवाय, डीबीटी (थेट लाभ हस्तांतरण) प्रक्रिया यशस्वी होऊ शकत नाही.
- अपात्र श्रेणीत न येणे: खालील श्रेणीतील व्यक्ती या योजनेसाठी अपात्र ठरतात:
- सरकारी कर्मचारी
- आयकर भरणारे नागरिक
- निवृत्तिवेतनधारक ज्यांचे मासिक निवृत्तिवेतन १०,००० रुपयांपेक्षा जास्त आहे
- डॉक्टर, वकील, चार्टर्ड अकाउंटंट, अभियंता इत्यादी व्यावसायिक
पीएम किसान योजनेची स्थिती कशी तपासाल?
आपल्या पीएम किसान अर्जाची स्थिती तपासण्यासाठी खालील पद्धती वापरू शकता:
अधिकृत वेबसाइटद्वारे:
- https://pmkisan.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- “शेतकरी कॉर्नर” विभागात “लाभार्थी स्थिती” किंवा “Know Your Status” पर्यायावर क्लिक करा.
- आपला १२ अंकी आधार क्रमांक, बँक खाते क्रमांक किंवा मोबाइल क्रमांक प्रविष्ट करा.
- “डेटा मिळवा” बटणावर क्लिक करा.
- आपली नोंदणी स्थिती, नाव लाभार्थी यादीत आहे की नाही, तसेच मागील हप्त्यांचे पेमेंट मिळाले आहे की नाही याची माहिती आपल्याला दिसेल.
लाभार्थी यादी तपासणे:
- अधिकृत वेबसाइटवर “लाभार्थी यादी” पर्यायावर क्लिक करा.
- आपले राज्य, जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडा.
- यादी डाउनलोड करून आपले नाव तपासा.
e-KYC प्रक्रिया
पीएम किसान योजनेचा लाभ घेण्यासाठी e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करणे अनिवार्य आहे. e-KYC साठी दोन पद्धती उपलब्ध आहेत:
ऑनलाइन पद्धत:
- अधिकृत वेबसाइटवर जा.
- “शेतकरी कॉर्नर” मध्ये “e-KYC” पर्याय निवडा.
- आपला आधार क्रमांक प्रविष्ट करा.
- मोबाइलवर प्राप्त झालेला OTP प्रविष्ट करा.
- e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करा.
ऑफलाइन पद्धत:
- जवळच्या CSC (Common Service Center) किंवा स्थानिक कृषी कार्यालयात जा.
- आधार कार्ड, बँक पासबुक आणि जमिनीचे कागदपत्र सोबत घेऊन जा.
- केंद्रातील कर्मचाऱ्यांच्या मदतीने e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करा.
पीएम किसान योजनेची वैशिष्ट्ये
- आर्थिक सहाय्य: पात्र शेतकऱ्यांना दरवर्षी ६,००० रुपये तीन हप्त्यांमध्ये दिले जातात (प्रत्येकी २,००० रुपये).
- थेट लाभ हस्तांतरण: पैसे थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात, ज्यामुळे मध्यस्थ व्यक्तींना वगळता येते.
- पारदर्शकता: संपूर्ण प्रक्रिया ऑनलाइन असून, शेतकरी त्यांची स्थिती कधीही तपासू शकतात.
- शेतकऱ्यांची स्वायत्तता: शेतकरी या पैशांचा उपयोग त्यांच्या इच्छेनुसार शेतीसाठी आवश्यक साहित्य खरेदी, बियाणे खरेदी, कर्ज फेडण्यासाठी इत्यादी कारणांसाठी करू शकतात.
२०व्या हप्त्यात समस्या आल्यास काय करावे?
अनेकदा विविध कारणांमुळे हप्ता लाभार्थ्यांच्या खात्यात जमा होण्यास अडचणी येऊ शकतात. काही सामान्य समस्या आणि त्यांचे उपाय खालीलप्रमाणे आहेत:
- “Aadhaar not seeded”: आपले आधार कार्ड बँक खात्याशी लिंक करा.
- “Bank account mismatch”: बँक खात्याचे तपशील तपासून दुरुस्त करा.
- “KYC incomplete”: e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करा.
- “Rejected by PFMS”: आपल्या बँक खात्याच्या स्थितीबद्दल आपल्या बँकेशी संपर्क साधा.
- “Correction Required”: जिल्हा कृषी अधिकारी किंवा स्थानिक सेवा केंद्राशी संपर्क साधून आवश्यक दुरुस्ती करा.
महत्त्वाचे टिप्स
- आपली माहिती नियमितपणे अद्यतनित ठेवा.
- बँक खात्याचा स्थिती सक्रिय असल्याची खात्री करा.
- आधार कार्ड बँक खात्याशी लिंक केल्याची खात्री करा.
- e-KYC प्रक्रिया वेळीच पूर्ण करा.
- अधिकृत वेबसाइटवरून नियमितपणे अपडेट्स तपासत रहा.
- योजनेबाबत कोणतीही अडचण असल्यास, तोलफ्री नंबर १५५२६१ वर संपर्क साधा.
पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान ठरली आहे. २०व्या हप्त्याची रक्कम जून २०२५ मध्ये वितरित केली जाण्याची शक्यता आहे. या रकमेचा लाभ मिळवण्यासाठी, शेतकऱ्यांनी त्यांची e-KYC प्रक्रिया पूर्ण केली आहे की नाही, बँक खाते आधारशी लिंक केले आहे की नाही हे तपासणे आवश्यक आहे. योजनेबद्दल अधिक माहितीसाठी, शेतकरी अधिकृत वेबसाइट (https://pmkisan.gov.in) ला भेट देऊ शकतात किंवा जवळच्या कृषी कार्यालयाशी संपर्क साधू शकतात.
शेतकऱ्यांनी लक्षात ठेवावे की ही योजना त्यांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा भागवण्यासाठी, शेतीसाठी आवश्यक साहित्य खरेदी करण्यासाठी आणि त्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्यासाठी मदत करते. या योजनेचा पूर्ण लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांनी सरकारद्वारे वेळोवेळी दिल्या जाणाऱ्या सूचनांचे पालन करणे अत्यंत महत्वाचे आहे.