get free drones भारतीय शेतीक्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडवून आणण्यासाठी केंद्र सरकारने “नमो ड्रोन दीदी” ही अभिनव योजना सुरू केली आहे. ही योजना विशेषतः ग्रामीण भागातील महिला बचत गटांसाठी असून, त्यांच्या आर्थिक स्वावलंबनासोबतच शेतीमध्ये आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवण्याचा दुहेरी उद्देश साधण्यासाठी आखली गेली आहे.
महत्त्व आजच्या काळात शेतीमधील आव्हाने वाढत चालली आहेत. मजुरांची कमतरता, वाढते उत्पादन खर्च आणि हवामान बदलाचे परिणाम यांमुळे शेतकऱ्यांना अनेक समस्यांना सामोरे जावे लागत आहे.
या पार्श्वभूमीवर ड्रोन तंत्रज्ञानाचा वापर एक महत्त्वपूर्ण पर्याय ठरू शकतो. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 28 नोव्हेंबर 2023 रोजी या योजनेचे औपचारिक उद्घाटन केले, ज्यामध्ये पुढील चार वर्षांत देशभरातील 15,000 महिला बचत गटांना ड्रोन पुरवण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.
योजनेची व्याप्ती आणि अंमलबजावणी सरकारने या योजनेसाठी 1,261 कोटी रुपयांचा भरीव निधी उपलब्ध करून दिला आहे. योजनेची सुरुवात राजस्थान, हिमाचल प्रदेश, पंजाब आणि उत्तराखंड या राज्यांमधून झाली असून, टप्प्याटप्प्याने ती संपूर्ण देशभर राबवली जाणार आहे. महाराष्ट्रातही या योजनेची अंमलबजावणी सुरू झाली आहे.
आर्थिक मदत आणि अनुदान ड्रोन खरेदीसाठी सरकारने मोठी आर्थिक मदत जाहीर केली आहे:
- एकूण किमतीच्या 80 टक्के पर्यंत अनुदान
- जास्तीत जास्त 8 लाख रुपयांपर्यंत अनुदान मर्यादा
- उर्वरित रकमेसाठी 3% व्याजदराने सुलभ कर्ज सुविधा
ड्रोन सखी: नवीन रोजगाराची संधी या योजनेंतर्गत प्रत्येक दहा ते पंधरा गावांसाठी एक ‘ड्रोन सखी’ नियुक्त केली जाणार आहे. या महिलांना:
- ड्रोन चालवण्याचे विशेष प्रशिक्षण
- दरमहा 15,000 रुपये मानधन
- बचत गटातील सर्व सदस्यांमध्ये समान उत्पन्न वाटप
शेतीसाठी फायदे आणि उपयोगिता ड्रोन तंत्रज्ञानाचा वापर शेतीमध्ये अनेक फायदे देऊ शकतो:
- कीटकनाशके आणि खतांची अचूक आणि एकसमान फवारणी
- कमी वेळेत जास्त क्षेत्राचे व्यवस्थापन
- मनुष्यबळ आणि वेळेची बचत
- पिकांची उत्पादकता वाढवण्यास मदत
- रासायनिक फवारणीमुळे होणारे आरोग्याचे धोके कमी
महिला सक्षमीकरणाचा नवा आयाम ही योजना केवळ शेती क्षेत्रातील तांत्रिक प्रगतीपुरती मर्यादित नाही. ती ग्रामीण महिलांच्या सक्षमीकरणाचा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा आहे:
- आर्थिक स्वावलंबन वाढवणे
- तांत्रिक कौशल्ये विकसित करणे
- महिला बचत गटांना व्यावसायिक संधी
- ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत महिलांचा सहभाग वाढवणे
आव्हाने आणि संधी या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसमोर काही आव्हानेही आहेत:
- ड्रोन तंत्रज्ञानाबद्दल जागरूकता वाढवणे
- पुरेशे प्रशिक्षण आणि तांत्रिक सहाय्य
- ड्रोन देखभाल आणि दुरुस्तीची व्यवस्था
- योग्य विमा संरक्षण
भविष्यातील संधी या योजनेमुळे भविष्यात अनेक नवीन संधी निर्माण होऊ शकतात:
- ड्रोन सेवा क्षेत्रात व्यावसायिक संधी
- शेतीशिवाय इतर क्षेत्रांतही ड्रोन वापराची शक्यता
- ग्रामीण भागात तंत्रज्ञान-आधारित रोजगार
- महिला उद्योजकतेला प्रोत्साहन
नमो ड्रोन दीदी योजना ही केवळ शेती क्षेत्रातील तांत्रिक प्रगतीचा टप्पा नाही, तर ती ग्रामीण महिलांच्या सक्षमीकरणाचा एक महत्त्वाचा मार्ग आहे. या योजनेमुळे शेतीचे आधुनिकीकरण होईल, तसेच ग्रामीण महिलांना स्वावलंबी बनण्याची संधी मिळेल.
योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी सरकार, स्थानिक प्रशासन आणि लाभार्थी यांच्यात समन्वय आवश्यक आहे. या योजनेमुळे भारतीय शेती क्षेत्रात नवीन क्रांती घडून येण्यास मदत होईल, तसेच ग्रामीण महिलांच्या सक्षमीकरणाला नवी दिशा मिळेल.
